Susza rolnicza to zjawisko charakteryzujące się niedoborem wody w glebie, który uniemożliwia prawidłowy rozwój roślin uprawnych. W odróżnieniu od suszy meteorologicznej, która odnosi się do braku opadów atmosferycznych, susza rolnicza bezpośrednio wpływa na produkcję rolną, prowadząc do obniżenia plonów i strat ekonomicznych w gospodarstwach.
W 2025 roku Polska zmaga się z kolejnym epizodem suszy rolniczej, który rozpoczął się już wczesną wiosną. Brak znaczących opadów śniegu i deszczu w okresie zimowym oraz wczesnowiosennym spowodował deficyt wody w glebie, co stanowi poważne zagrożenie dla upraw w całym kraju .
Aktualna sytuacja suszy rolniczej w Polsce (2025)
Według danych z Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR) prowadzonego przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG), susza rolnicza w 2025 roku objęła wszystkie województwa w Polsce. Najbardziej dotknięte regiony to:
- Pojezierze Mazurskie
- Nizina Mazowiecka
- Wyżyna Lubelska
- Podlasie
Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) wynosi -137 mm, co wskazuje na znaczny deficyt wody w glebie. Deficyt wody w glebie odnotowany już w marcu może prowadzić do dalszego pogłębiania niedoboru wilgoci, co stanowi zagrożenie dla wegetacji roślin.
Brak znaczących opadów śniegu i deszczu, a także znikoma pokrywa śnieżna w okresie zimowym, przyczyniły się do poważnych konsekwencji w postaci suszy rolniczej. Jeśli w najbliższym czasie pogoda się nie zmieni, wszystkie uprawy będą poważnie zagrożone.
W związku z powyższym, sytuacja suszy rolniczej w 2025 roku wymaga szczególnej uwagi i podejmowania działań mających na celu minimalizację strat w rolnictwie.
Skutki suszy dla rolnictwa
Susza rolnicza w 2025 roku wywiera znaczący wpływ na polskie rolnictwo, prowadząc do wielu negatywnych konsekwencji:
- Obniżenie plonów: Brak opadów i deficyt wody w glebie skutkują znacznym spadkiem plonów. Na przykład, w styczniu 2025 roku skup zbóż wyniósł 455,4 tys. ton, co oznacza spadek o 15,5% w porównaniu ze styczniem 2024 roku. Szczególnie dotkliwy był spadek podaży pszenicy (o 19,2%) i żyta (o 11,5%).
- Wzrost kosztów produkcji: Rolnicy zmuszeni są do inwestowania w systemy nawadniające oraz inne formy ochrony upraw, co zwiększa koszty produkcji.
- Problemy z jakością gleby: Długotrwały brak opadów prowadzi do degradacji struktury gleby i zmniejszenia jej żyzności.
- Zagrożenie dla upraw: Susza szczególnie zagraża uprawom ozimym, takim jak rzepak i zboża, które są wrażliwe na niedobór wody w glebie.
Prognozy na kolejne miesiące
Prognozy meteorologiczne na wiosnę i lato 2025 roku wskazują na utrzymanie się niekorzystnych warunków dla rolnictwa:
- Wysokie temperatury: Eksperymentalna prognoza IMGW-PIB na okres kwiecień–lipiec 2025 r. wskazuje na utrzymanie wyższych niż norma temperatur, co przy standardowych opadach może skutkować zwiększonym parowaniem i ryzykiem wystąpienia suszy.
- Niskie opady: W maju nie przewiduje się opadów powyżej normy historycznej, co oznacza, że w różnych regionach kraju spadnie od 34 do 154 mm deszczu.
- Ryzyko suszy glebowej: Na obszarze płytkiej warstwy korzeniowej, do 28 cm w głąb, wilgotność ziemi miejscami spada do ok. 45%, głównie w rejonie województwa mazowieckiego, co może prowadzić do rozwoju suszy glebowej.
Te prognozy wskazują na konieczność podjęcia działań adaptacyjnych przez rolników, takich jak wprowadzenie upraw odpornych na suszę czy zastosowanie technologii rolnictwa precyzyjnego, aby zminimalizować negatywne skutki suszy rolniczej w 2025 roku.
Susza 2025 – działania zaradcze i adaptacyjne
W obliczu narastającego problemu suszy rolniczej w 2025 roku, rolnicy oraz instytucje państwowe podejmują szereg działań mających na celu minimalizację skutków deficytu wody w rolnictwie.
Działania rolników:
- Wybór odmian odpornych na suszę: Rolnicy coraz częściej decydują się na uprawę odmian roślin lepiej przystosowanych do warunków niedoboru wody, co pozwala na osiągnięcie stabilnych plonów mimo niekorzystnych warunków pogodowych.
- Zastosowanie technik uprawy konserwującej: Metody takie jak uprawa bezorkowa czy uproszczona pomagają w zachowaniu wilgoci w glebie poprzez ograniczenie parowania.
- Mulczowanie: Pokrywanie gleby materiałem organicznym, takim jak słoma czy kompost, zmniejsza straty wody i poprawia strukturę gleby.
- Wykorzystanie technologii rolnictwa precyzyjnego: Zastosowanie czujników wilgotności gleby, danych satelitarnych oraz prognoz pogody umożliwia optymalne zarządzanie nawadnianiem i nawożeniem, co zwiększa efektywność wykorzystania zasobów wodnych.
Inicjatywy instytucjonalne:
- Programy wsparcia finansowego: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) uruchomiła programy pomocy dla rolników dotkniętych suszą, oferując m.in. kredyty suszowe oraz dofinansowania na inwestycje w systemy nawadniające.
- Powołanie komisji suszowych: W odpowiedzi na problemy z aplikacją suszową, w wielu gminach powołano stałe komisje do szacowania strat spowodowanych suszą, co pozwala na bardziej precyzyjne i wiarygodne określenie szkód w uprawach.
- Krajowy plan retencji wody: Ministerstwo Rolnictwa pracuje nad kompleksowym planem retencji wody, mającym na celu zwiększenie zdolności magazynowania wody w krajobrazie rolniczym poprzez budowę zbiorników retencyjnych, oczek wodnych oraz modernizację systemów melioracyjnych.
Susza rolnicza w 2025 roku stanowi poważne wyzwanie dla polskiego rolnictwa, zagrażając stabilności produkcji żywności oraz dochodom rolników. W obliczu zmieniającego się klimatu i coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, konieczne jest podjęcie skoordynowanych działań na wielu płaszczyznach.
Rolnicy muszą dostosować swoje praktyki uprawowe, inwestując w technologie zwiększające efektywność wykorzystania wody oraz wybierając odmiany roślin odpornych na suszę. Jednocześnie, instytucje państwowe powinny wspierać rolników poprzez programy finansowe, edukacyjne oraz inwestycje w infrastrukturę retencyjną.
Tylko poprzez wspólne działania i długoterminowe strategie adaptacyjne możliwe będzie zminimalizowanie negatywnych skutków suszy rolniczej i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego kraju.